4447 sayılı Kanun Ek madde 2'de tanımlandığı şekliyle kısa çalışma, genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere yapılan çalışma türüdür. Kısa çalışmanın günlük, haftalık veya aylık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı işyerinin gelenekleri ve işin niteliği dikkate alınarak işveren tarafından belirlenecektir.
Kısa çalışma kapsamında işçilere kısa çalışma ödeneği ödenmesi ve genel sağlık sigortası primleri ödenmesi hizmetleri sağlanmaktadır. Kısa çalışma ödeneğinden yararlananlara ait sigorta primlerinin aktarılması ve sağlık hizmetlerinin sunulmasına ilişkin işlemler 5510 sayılı Kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde yürütülmektedir.
Kısa çalışma ödeneği ise anılı maddede yer verildiği üzere, kısa çalışma halinde İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanan ve işçiye çalışmadığı süre için sağlanan gelir desteğidir. İşçinin çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için, hizmet akdinin feshi hariç işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getirmesi gerekir.
Yeni Koronavirüs (Covid-19) sebebiyle "dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebep" kapsamında kısa çalışma uygulaması başlatılmıştır. Salgın sebebiyle kısa çalışma başvuruları işveren tarafından İŞKUR'a yapılmaktadır.
26 Mart 2020 tarihli 7226 sayılı Kanun ile 4447 sayılı Kanuna Geçici 23. Madde eklenmiş ve 30/6/2020 tarihine kadar geçerli olmak üzere, Yeni Koronavirüs (Covid-19) kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvuruları için, ek 2'nci maddenin üçüncü fıkrasında öngörülen hizmet akdinin feshi hariç işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getirmesi hükmü, kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 60 gün hizmet akdine tabi olanlardan son üç yıl içinde 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödenmiş olması şeklinde uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. Eş deyişle, yapılan kanun değişikliği ile 30 Haziran 2020 tarihine kadar geçerli olmak üzere kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak için aranan çalışma ve prim ödeme süreleri, son 60 gün hizmet akdine tabi olmak kaydıyla son 3 yıl içinde 450 gün prim ödenmiş olması şeklinde azaltılmıştır. Son 60 günlük hizmet akdine tabi olma koşulu, son 60 gün aynı işverene tabi olarak kesintisiz olarak çalışmayı ifade ederken, son 3 yıl içinde 450 gün prim ödenme koşulu farklı işvernelere tabi olarak çalışma ile mümkün olabilmektedir. Son 60 gün içinde primleri eksik ödenmiş işçiler için de koşul yine sağlanmaktadır; zira yasa 60 gün önce yalnızca iş akdinin başlamış olması koşulunu aramaktadır.
Yine 7244 sayılı Kanun ile 4447 sayılı Kanuna Geçici 25. Madde eklenmiş ve Yeni Koronavirüs (Covid-19) sebebiyle işverenlerin yaptıkları zorlayıcı sebep gerekçeli kısa çalışma başvuruları için, uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin, işverenlerin beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödemesi gerçekleştirileceği hüküm altına alınmıştır. Bu sayede kısa çalışma ödeneği başvurularının en kısa sürede sonuçlandırılarak uygulamanın sağlanması mümkün olabilecektir. Düzenlemenin devamında başvuru esnasında hatalı bilgi ve belge veren işverene yapılan ödemelerin de yasal faizi ile birlikte tahsil edileceği belirtilmiştir.
Yeni düzenleme ışığında işçinin kısa çalışma ödeneğinden faydalanabilmesi için;
- İşverenin gerekli belgeler ile İŞKUR'a kısa çalışma talebinde bulunması,
- Kısa çalışmaya tabi tutulan işçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte çalışma sürelerini ve prim ödeme şartlarını sağlamış olması (Covid-19 etkisiyle yapılan kısa çalışma başvurularında, son 60 gün hizmet akdine tabi olmak kaydıyla son 3 yıl içinde 450 gün prim ödemiş olması) gerekmektedir.
4447 sayılı Kanun Geçici 23. Madde/1. fıkra gereğince çalışma ve prim sürelerini taşımayan işçiler ise kısa çalışma süresini geçmemek üzere son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden kalan süre kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya devam edecektir.
Yine 4447 sayılı Kanun Ek madde 2/4. Fıkrada belirtildiği üzere günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son oniki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, 4857 sayılı İş Kanunun 39 uncu maddesine göre 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçemeyecektir. Bu noktada belirtmek gerekir ki işveren, zorlayıcı sebep söz konusu olduğu için İş Kanunu m.40'a göre bir hafta boyunca işçiye her gün için yardım ücret ödeyecek; kısa çalışma ödeneği ise bu bir haftalık süre sonrası için uygulanacaktır.
Kısa çalışma ödeneği süresi yasa gereği en fazla 3 ay olup; işyerinde fiilen gerçekleşen kısa çalışma süresi daha az ise bu süre dikkate alınacaktır. Cumhurbaşkanının ise 3 aylık süreyi 6 aya kadar uzatma yetkisi bulunmaktadır.
Bahsi geçen kanun değişikliği ile kısa çalışma uygulamasından yararlanabilmek için, işyerinde kısa çalışma uygulanan dönemde İş Kanunu m.25/1-II'de yer alan sebepler hariç olmak kaydıyla işveren tarafından işçi çıkarılmaması koşuluna bağlanmıştır.
Kısa çalışma ödeneğine başvuruya ilişkin tüm usul ve esaslar https://www.iskur.gov.tr/ adresinde yer almaktadır, inceleyebilirsiniz.